Giải quyết tranh chấp dân sự có những đặc điểm khác biệt so với giải quyết các loại tranh chấp khác trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại và hình sự. Trong bài viết dưới đây, Công ty Luật Dragon sẽ cung cấp tư vấn về vấn đề giải quyết tranh chấp dân sự.

1. Tranh chấp dân sự là gì?

Hình ảnh minh họa cho tranh chấp dân sự hiện nay

Tuy chưa có khái niệm cụ thể về thuật ngữ trên nhưng ta có thể hiểu tranh chấp dân sự các tranh chấp xảy ra và phát sinh giữa các chủ thể trong các quan hệ pháp luật có tính dân sự. Các quan hệ pháp luật dân sự có thể kể đến như quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản.

Khái niệm "dân sự" có thể được hiểu theo 2 nghĩa:

- Nghĩa hẹp: Bao gồm các quan hệ dân sự thuần túy như thừa kế, đất đai, hôn nhân gia đình, và các vấn đề cá nhân liên quan.

- Nghĩa rộng: Bao gồm cả những quan hệ về kinh doanh thương mại, đầu tư, lao động, bảo hiểm và các vấn đề liên quan đến hoạt động xã hội và kinh tế.

2. Phân loại tranh chấp dân sự trong đời sống

Tùy thuộc vào một số tiêu chí nhất định, tranh chấp dân sự được chia thành các loại sau:

- Căn cứ vào số lượng các bên tranh chấp:

   + Tranh chấp dân sự 2 bên: Xảy ra khi chỉ có hai bên trong tranh chấp.

   + Tranh chấp dân sự nhiều bên: Xảy ra khi có nhiều hơn hai bên trong tranh chấp.

- Căn cứ theo phạm vi lãnh thổ:

   + Tranh chấp dân sự trong nước: Xảy ra khi các bên trong tranh chấp đều có quốc tịch trong nước.

   + Tranh chấp dân sự có yếu tố nước ngoài: Xảy ra khi một hoặc nhiều bên trong tranh chấp có quốc tịch nước ngoài.

- Căn cứ vào lĩnh vực tranh chấp và nội dung tranh chấp có thể bao gồm:

   + Tranh chấp về thừa kế tài sản.

   + Tranh chấp về hợp đồng dân sự, ví dụ như hợp đồng mua bán, hợp đồng vay, hợp đồng thế chấp.

   + Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản.

   + Tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.

   + Tranh chấp về quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất.

   + Tranh chấp liên quan đến hoạt động nghiệp vụ báo chí.

   + Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ.

   + Tranh chấp về quốc tịch.

   + Các tranh chấp khác về dân sự mà pháp luật có quy định.

3. Phương thức giải quyết tranh chấp dân sự

Có 4 phương thức giải quyết như sau:

Giải quyết tranh chấp dân sự bằng thương lượng

Thương lượng khi xảy ra tranh chấp - hướng giải quyết nhanh chóng.

Giải quyết tranh chấp dân sự bằng thương lượng là phương thức mà Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp lựa chọn trước tiên, trên cơ sở nguyên tắc tôn trọng sự thỏa thuận của các bên.

Thường thì, việc giải quyết tranh chấp dân sự bằng thương lượng được thể hiện bằng việc các bên tranh chấp tự nguyện gặp gỡ, thỏa thuận về quyền lợi cũng như trách nhiệm của mỗi bên, và đồng ý về phương hướng giải quyết mâu thuẫn.

Kết quả của quá trình thương lượng phụ thuộc vào sự hợp tác và thiện chí giải quyết của các bên.

Việc sử dụng phương thức này có những ưu điểm sau: nhanh chóng, linh hoạt, hiệu quả, tiết kiệm và đảm bảo tính bí mật cũng như an toàn về thông tin.

Tuy nhiên, có nhược điểm là kết quả của quá trình thương lượng hoàn toàn phụ thuộc vào sự hiểu biết và thái độ hợp tác của các bên tranh chấp. Việc thương lượng không có sự điều chỉnh của quy phạm pháp luật nên không có sự cưỡng chế thi hành đối với kết quả thương lượng.

Giải quyết tranh chấp dân sự bằng hòa giải

Giải quyết tranh chấp dân sự bằng hoà giải là khi các bên thỏa thuận giải quyết tranh chấp với sự hỗ trợ của bên thứ ba là hòa giải viên. Hòa giải viên là người trung gian độc lập, có trình độ, kinh nghiệm và kỹ năng giải quyết tranh chấp, và đưa ra các lời khuyên về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên.

Kết quả của phiên hòa giải phụ thuộc vào sự thỏa thuận của các bên. Những đề xuất từ hòa giải viên chỉ mang tính chất tham khảo.

Phương thức hòa giải được ưu tiên lựa chọn vì thủ tục nhanh gọn, chi phí thấp, các bên có quyền tự quyết, không ảnh hưởng đến mối quan hệ hợp tác giữa các bên, và đảm bảo uy tín và bí mật kinh doanh.

Tuy nhiên, kết quả của hòa giải không có sự bảo đảm từ pháp luật và hoàn toàn phụ thuộc vào thiện chí của các bên.

Ưu điểm của việc giải quyết tranh chấp dân sự thông qua hòa giải: nhanh chóng, linh hoạt, hiệu quả, và tiết kiệm chi phí. Có sự xuất hiện của bên thứ ba giúp tạo điều kiện cho các bên dễ dàng đạt được sự thống nhất và tôn trọng kết quả hòa giải hơn. Hòa giải thường ít ảnh hưởng đến quan hệ hợp tác giữa các bên, và đảm bảo uy tín và bí mật kinh doanh.

Nhược điểm của việc giải quyết tranh chấp dân sự thông qua hòa giải là: kết quả hòa giải không được bảo đảm bởi pháp luật và hoàn toàn phụ thuộc vào thiện chí của các bên.

Giải quyết tranh chấp dân sự bằng Trọng tài

Xét về phương diện nghĩa rộng của giao dịch dân sự, hợp đồng thương mại cũng được coi là một giao dịch dân sự như hợp đồng dân sự.

Vì vậy, Trọng tài cũng là một trong những phương thức có thể được sử dụng khi xảy ra tranh chấp dân sự theo nghĩa rộng (bao gồm tranh chấp kinh doanh thương mại). Tuy nhiên, không phải mọi tranh chấp dân sự đều thuộc thẩm quyền giải quyết của Trọng tài, mà chỉ áp dụng với các tranh chấp theo Điều 2 của Luật Trọng tài thương mại năm 2010:

- Tranh chấp phát sinh giữa các bên từ hoạt động thương mại.

- Tranh chấp phát sinh giữa các bên, khi chỉ có một bên hoạt động thương mại.

- Tranh chấp khác giữa các bên, mà theo quy định pháp luật được giải quyết bằng Trọng tài.

Ưu điểm của việc giải quyết tranh chấp dân sự bằng trọng tài là có tính linh hoạt, tạo quyền chủ động cho các bên, thời gian giải quyết nhanh chóng và tiết kiệm, có thể rút ngắn thủ tục tố tụng trọng tài và đảm bảo bí mật.

Phán quyết của trọng tài có tính chung thẩm, đây là ưu thế vượt trội so với hình thức giải quyết tranh chấp bằng thương lượng hoặc hòa giải.

Tuy nhiên, nhược điểm của việc giải quyết tranh chấp dân sự bằng trọng tài là các tranh chấp dân sự thông thường như tranh chấp thừa kế, tranh chấp hợp đồng vay giữa các cá nhân thường không thể áp dụng phương thức Trọng tài.

Bên cạnh đó, việc giải quyết bằng trọng tài đòi hỏi chi phí tương đối cao và phán quyết của Trọng tài có thể bị hủy bởi Tòa án.

Giải quyết tranh chấp dân sự bằng khởi kiện tại Toà án

Khởi kiện tại Tòa - hướng giải quyết tối ưu.

Đây là phương thức có sự tham gia giải quyết của cơ quan quyền lực nhà nước là Tòa án nhân dân. Quy trình và thủ tục giải quyết tranh chấp phải tuân thủ chặt chẽ theo quy định của pháp luật tố tụng.

Đồng thời, bản án và quyết định của Tòa án được đảm bảo thi hành bằng hệ thống cơ quan thi hành án của nhà nước.

Những tranh chấp dân sự thuộc thẩm quyền của Tòa án được quy định tại Điều 26 của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 như sau:

"Điều 26. Những tranh chấp về dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án

1. Tranh chấp về quốc tịch Việt Nam giữa cá nhân với cá nhân.

2. Tranh chấp về quyền sở hữu và các quyền khác đối với tài sản.

3. Tranh chấp về giao dịch dân sự, hợp đồng dân sự.

4. Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 30 của Bộ luật này.

5. Tranh chấp về thừa kế tài sản.

6. Tranh chấp về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.

7. Tranh chấp về bồi thường thiệt hại do áp dụng biện pháp ngăn chặn hành chính không đúng theo quy định của pháp luật về cạnh tranh, trừ trường hợp yêu cầu bồi thường thiệt hại được giải quyết trong vụ án hành chính.

8. Tranh chấp về khai thác, sử dụng tài nguyên nước, xả thải vào nguồn nước theo quy định của Luật tài nguyên nước.

9. Tranh chấp đất đai theo quy định của pháp luật về đất đai; tranh chấp về quyền sở hữu, quyền sử dụng rừng theo quy định của Luật bảo vệ và phát triển rừng.

10. Tranh chấp liên quan đến hoạt động nghiệp vụ báo chí theo quy định của pháp luật về báo chí.

11. Tranh chấp liên quan đến yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu.

12. Tranh chấp liên quan đến tài sản bị cưỡng chế để thi hành án theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự.

13. Tranh chấp về kết quả bán đấu giá tài sản, thanh toán phí tổn đăng ký mua tài sản bán đấu giá theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự.

14. Các tranh chấp khác về dân sự, trừ trường hợp thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức khác theo quy định của pháp luật"

>>> Xem thêm: Giải quyết tranh chấp đất đai tại toà án như thế nào?

Trên đây là những vấn đề liên quan đến tranh chấp dân sự giữa các bên và một vài hướng giải quyết khi có tranh chấp phát sinh. Nếu muốn tìm hiểu thêm, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn tại: