Tự vệ chính đáng: Khái niệm và phân biệt với vượt quá PVCĐ

Cập nhập: 12/11/2023 3:29:53 PM - Công ty luật Dragon

“Chào Luật sư, nhà tôi hôm trước xảy ra việc trộm lẻn vào nhà, cái chú ấy vừa thấy vợ con tôi hô hoán nên hoảng sợ chạy ra ngoài cổng bị ô tô đâm chết. Mọi người bảo tôi như vậy là tự vệ chính đáng nên không sao cả. Luật sư cho tôi hỏi tự vệ chính đáng là gì và trong trường hợp này vợ con tôi có phải chịu trách nhiệm gì không? Cảm ơn Luật sư” - anh Lâm

Luật sư Nguyễn Minh Long xin giải đáp tới anh như sau:

1. Tự vệ chính đáng là gì?

Tự vệ chính đáng là hành động phòng ngự đối với một sự xâm phạm có hại, nhằm bảo vệ quyền lợi cá nhân, của người khác hoặc lợi ích tổ chức. Hành vi này là cần thiết và được công nhận pháp lý để duy trì an ninh và sự bình đẳng trong xã hội. Do đó, tự vệ chính đáng không được coi là hành vi phạm tội, mà ngược lại, nó được xem là một quyền lợi của con người để đảm bảo sự tự do, an toàn về tài sản, sức khoẻ và tính mạng của cá nhân.

Căn cứ theo khoản 1 Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015, phòng vệ chính đáng được định nghĩa như sau:

Điều 22. Phòng vệ chính đáng

1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

Theo nghị quyết số 02-HĐTP-TANDTC/QĐ của Hội đồng Thẩm phán Toà án Nhân dân Tối cao (đã hết hiệu lực nhưng chưa có văn bản luật thay thế), tự vệ hay phòng vệ chính đáng cần hội tụ đủ các yếu tố sau:

- Hành vi xâm hại những lợi ích cần phải bảo vệ là hành vi phạm tội hoặc rõ ràng là có tính chất nguy hiểm cho xã hội.

- Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức khắc cho những lợi ích cần phải bảo vệ.

- Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công, mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính người xâm hại.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, một người tự vệ chính đáng, cần phải đang thực hiện một biện pháp phòng ngự trong giới hạn phạm vi tương xứng với mức độ nguy hiểm của mối đe dọa hoặc sự tấn công, không vượt quá giới hạn phòng vệ. Cụ thể, như thế nào là vượt quá giới hạn phòng vệ, tôi sẽ chia sẻ tới bạn ở ngay phần tiếp sau đây.

>>> Xem thêm: Cố ý gây thương tích là gì? Mức phạt về tội cố ý gây thương tích

2. Thế nào là Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng?

Nếu vượt quá giới hạn “cần thiết” để loại bỏ hành vi xâm phạm, tấn công và bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình thì sẽ được coi là Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Ví dụ: Kẻ trộm vừa mới trèo vào nhà thấy có người liền chạy ra - chưa trộm được tài sản nào, người trong nhà dùng gậy để truy sát tên trộm khiến người này chết thì được gọi là hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Theo định nghĩa tại Bộ luật Hình sự 2015 ở khoản 2 điều 22 thì vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại. Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này (tức chịu trách nhiệm thiệt hại gây ra theo Bộ luật Hình sự).

3. Tự vệ chính đáng làm chết người có bị xử phạt gì không?

Câu trả lời là Không. Căn cứ tại khoản 1 điều 22 Bộ luật hình sự 2015, nếu được cơ quan chức năng có thẩm quyền xác định hành vi tự vệ là phòng vệ chính đáng thì sẽ không được coi là tội phạm.

Trong trường hợp của anh Lâm, nếu vợ con chỉ hô hoán đơn thuần khiến kẻ trộm hoảng sợ chạy ra ngoài và bị ô tô đâm chết thì sẽ không cấu thành tội phạm theo căn cứ tại khoản 1 điều 22 Bộ luật hình sự 2015 như đã nói ở trên.

Trên đây là toàn bộ giải đáp của Luật sư Nguyễn Minh Long từ Công ty Luật Dragon cho thắc mắc “Tự vệ chính đáng là gì? Tự vệ chính đáng làm chết người có bị xử phạt gì không?” và những thông tin pháp lý liên quan. Hy vọng rằng, với những kiến thức mà Luật sư Nguyễn Minh Long chia sẻ, anh Lâm và các bạn độc giả sẽ hiểu đúng và biết cách tự vệ chính đáng theo đúng pháp luật.

>>> Xem thêm: Tội hành hạ người khác là gì? Quy định và các yếu tố cấu thành